Een van de allermeest gestelde vragen in de Planetariumkamer is: “Wat vond Eisinga’s vrouw ervan?”

Hoogzwanger was Pietje Jacobs toen haar man Eise Eisinga startte met de bouw van zijn planetarium. Dat bouwde hij in de woonkamer waar zij en haar man sliepen. Ook hun piepjonge zoontje sliep daar toen hij eenmaal geboren was. Niet gek dat bezoekers zich afvragen hoe Pietje reageerde.

Een aanwijzing uit de 18e eeuw

Voor het antwoord hebben we maar één directe aanwijzing. Jan Hendrik van Swinden, vriend van Eise Eisinga en wetenschapper, schreef in zijn beroemde planetarium-beschrijving:

“vermits er niet dan snipperuren aan besteed konden worden, zag men tegemoet, dat er verscheidene jaren nodig zouden zijn tot het voltooien van een zoo moeijelijk stuk. Hiertoe werd dan, op het verzoek van des uitvinders huisvrouw, die bij het begin des werks reeds zeer verlangde het einde te zien, de tijd van zeven jaren bepaald.”

Grapje?

Zou Eise dit echt zo beloofd hebben? Of was dit een grapje van Van Swinden, die zich in Pietje inleefde?

Hoeveel invloed zou de echtgenote van de zeer gedreven Eise hebben gehad? De familie-achtergrond van Pietje Jacobs, zijn eerste vrouw, deed in ieder geval niet onder voor die van Eise. Pietje was boerendochter, en ietsje ouder dan Eise. Het zou kunnen dat ze in een poos bij elkaar in de klas hebben gezeten in Dronrijp.

De rol van vrouwen in de 18e eeuw

Ook weten we dat de vrouw des huizes status had in ambachtsfamilies in de 18e eeuw. Huisvrouw was een eretitel, al was de echtgenoot officieel de baas. Huishouden en bedrijf waren verweven. Eise schreef in een terugblik dat zijn ouders 50 jaar de Wolkammerij in Dronrijp hadden gedreven, en ook dat Pietje en hij na hun trouwen zo snel

mogelijk ‘ons Fabrieck de Wolkammerij begonnen te exerceeren’. Vrouwen deden van alles in de bedrijven en hadden grote verantwoordelijkheden. Het ideaal was echtelijk overleg, wat je ook ziet op deze anonieme 18e eeuwse prent: ‘De jong getrouwde ambachtsman.’ Vrouwen mochten zelfs stemmen in Friese steden toen de Patriotten het voor het zeggen hadden. Als ze geen man hadden tenminste.

In ieder geval voltooide Eise het planetarium in zeven jaar, zoals hij volgens Van Swinden zijn vrouw beloofd had.

Had Pietje dus invloed?

Waarschijnlijk wel. Hield ze net zo van het planetarium als Eisinga? Wat zou het mooi zijn als ooit een brief hierover opdook.